Tefsire ne kohen e Muhamed s.a.w.s

TEFSIRI I KUR’ANIT NË KOHËN E RESULULLAHUT S.A.V.S.

Allahu xh.sh. i zbriti Muhammedit a.s. Librin e shenjtë-Kur’anin, si mrekulli të patejkalueshme deri në momentet e fundit të jetës mbi këtë tokë, sepse ky është libër që thërret për besimin e vërtetë, duke u bazuar në studime, analiza dhe hulumtime në proceset natyrore të kësaj ekzistence. Pa dyshim, ishte kjo dhurata më e madhe hyjnore për mbarë njerëzimin.

Kur’ani është vula e tërë revelatave hyjnore, të cilin i Dërguari i Allahut u urdhërua t’ia proklamonte njerëzimit. Ky mision i shenjtë nuk nënkuptonte vetëm përcjelljen e tij tek njerëzit, por edhe sqarimin e tij ashtu siç na bën me dije ajeti kuranor:

“…Ty ta zbritëm këtë Kur’an, t’ua shpjegosh njerëzve atë që u është shpallur atyre, me shpresë se do ta studiojnë” (En-Nahl, 44).

Ky mision i shenjtë i Muhammedit a.s. zgjati rreth 23 vjet, deri në plotësimin e të gjitha dispozitave të Sheriatit, me zbritjen e ajetit të fundit kuranor, disa ditë para vdekjes së tij. I Dërguari a.s. e kreu me nder dhe përgjegjësi të plotë këtë detyrë dhe barrë kaq të rëndë, me të cilën ishte ngarkuar. Ai në asnjë moment nuk u tërhoq e as u zbraps nga përgjegjësia që kishte marrë mbi supe, sepse qysh në fillim të Shpalljes ishte betuar: “Pasha Allahun, edhe po të ma sillni Diellin në anën time të djathtë e Hënën në të majtën, nuk do ta lë këtë mision derisa Allahu ta bëjë ngadhënjimtare (këtë fe) ose unë të flijohem për të”

Por që ky mision të kishte suksesin e dëshiruar, ishte e nevojshme një parapërgatitje shpirtërore nga ana e Allahut xh.sh. për të Dërguarin e Tij, në mënyrë që ai gjatë komunikimit të kësaj shpalljeje të mos haste në ndonjë vështirësi a paqartësi rreth asaj që i zbriste. Nga dëshira e flaktë që menjëherë të zinte përmendsh atë që i shpallej, Muhammedi a.s. ngutej duke përsëritur fjalët pas Xhibrilit…, siç na dëshmojnë këto ajete kuranore:

“Ti (Muhammed) mos e shqipto atë (Kur'anin) me gjuhën tënde për ta nxënë atë me të shpejtë! Sepse Ne e kemi për detyrë tubimin dhe leximin e tij! E kur të ta lexojnë atë ty, përcille (me të dëgjuar) leximin e tij. Dhe pastaj është obligim yni që ta shkoqisim atë.” (El-Kijame, 16-19)

Gjatë komentimit të këtyre ajeteve, Fahru Rraziu thotë: “Ajetet në fjalë argumentojnë se i Dërguari i Allahut e përsëriste me të shpejtë atë që ia lexonte Xhibrili a.s. dhe gjatë diktimit të Xhibrilit e pyeste atë për disa paqartësi dhe kuptime, në mënyrë që të mos i ikte ndonjë gjë, që pastaj ato t’ua përcillte ashabëve. Por i Gjithëfuqishmi ia tërhoqi vërejtjen duke e qetësuar atë të mos ngutej të lexonte e të përsëriste pas Xhibrilit, kur i tha: “Ti (Muhammed) mos e shqipto atë (Kur'anin) me gjuhën tënde për ta nxënë atë me të shpejtë! Sepse Ne e kemi për detyrë tubimin dhe leximin e tij!”, kurse për pyetjet që ai i bënte Xhibrilit, Allahu i tha: “Dhe pastaj është obligim Yni që ta shkoqisim atë.”, do të thotë Ne e kemi obligim të t’i sqarojmë ty detajet dhe kuptimet”[1]

Me këtë mendim pajtohet edhe Zimahsheriu, i cili gjatë komentimit të këtyre ajeteve, thotë: “Siç duket, i Dërguari a.s. ngutej të përsëriste atë që i shpallej, por Allahu xh.sh. e qetësoi zemrën e tij duke i thënë se nuk kishte nevojë të ngutej, sepse “Ne të garantojmë nxënien përmendsh të tij (Kur’anit)” dhe pastaj sqarimin e asaj që kishte nevojë për sqarim më detal, për se flet edhe ajeti tjetër kuranor:

“Ti mos nxito me Kur'anin para se të përfundojë shpallja e tij tek ti, dhe thuaj: “Zoti im, më shto dituri!” (Ta-Ha, 114)[2]

Ebu Suudi, në lidhje me ajetin: “Dhe pastaj është obligim Yni që ta shkoqisim atë.”, thotë: “Këtu bëhet fjalë për sqarimin e ajeteve në të cilat kishte kuptime alegorike dhe dispozita”[3]

Të njëjtin mendim me Ebu Suudin e mbështet edhe Alusiu[4], kurse Shevkaniu, në lidhje me këtë ajet, thotë: “Me këtë ajet synohet sqarimi apo komentimi i hallallit e haramit, dhe i ajeteve që kishin nevojë për sqarime më të thukëta.”[5]

Allahu Fuqiplotë deshi që ky mision i fundit dhe kjo shpallje hyjnore, të përmbyllte të gjitha shpalljet e mëparshme. Dhe vërtet Kur’ani, si libri i fundit hyjnor ishte mrekullia me të cilën Allahu forcoi zemrën dhe misionin e të dërguarit të Tij, duke sfiduar mendjet njerëzore në çdo kohë. Ishte urtësia hyjnore që ky Kur’an të mbetet mrekulli deri në Ditën e Gjykimit, dhe nga ajetet e tij, çdo brez njerëzor të nxjerrë thesaret e urtisë, të cilat do të jenë argumente të pakontestueshme se Kur’ani është fjalë e Allahut, dhe si të tillë i Dërguari a.s. ua përcolli ashabëve të tij, të cilët do të ishin bartës të këtij amaneti dhe përcjellës besnikë të tij tek gjeneratat e ardhshme.

A e komentoi Muhammedi a.s. krejt Kur’anin Pas Kur’anit si burim i parë dhe i pakontestueshëm, i cili në vetë esencën e tij përmban shumë ajete, që sqarojnë njëri-tjetrin, vjen Syneti (Hadithi) i të Dërguarit të Allahut, si burim i dytë i. Pra, çdo gjë që vjen nga i Dërguari i Allahut, nëse është transmetuar paraprakisht me sened (varg transmetuesish) të saktë e të besueshëm, pranohet pa kurrfarë hezitimi, sepse i Dërguari i Allahut nuk ka folur në çështje të fesë dhe të Kur’anit, pa qenë i frymëzuar nga ana e Allahut xh.sh., për se dëshmon edhe ajeti kuranor:

“Dhe ai nuk flet nga dëshira (hamendja) e tij. Ai (Kur'ani) nuk është tjetër pos shpallje që i shpallet.” (En-Nexhm, 3-4)

Ndërsa në lidhje me Synetin (Hadithin) Resulullahu s.a.v.s. thotë: “Mua më është dhënë Libri, e me të edhe po aq sa ai (Syneti)…”[6]

Mirëpo se a e komentoi Muhammedi a.s. tërë Kur’anin apo pjesërisht, tek dijetarët ekzistojnë dallime. Disa dijetarë, me Ibn Tejmijen në krye, janë të mendimit se Pejgamberi a.s. ashabëve të tij ua sqaroi tërë kuptimet e Kur’anit.[7] Por, megjithatë shumica e dijetarëve islamë janë të mendimit se i Dërguari i Allahut nuk e ka komentuar Kur’anin në tërësi, por vetëm disa ajete që kishin të bënin me dispozita të caktuara, dhe disa ajete të tjera për të cilat e pyetnin ashabët e tij kohë pas kohe. Këto ajete kryesisht ishin të natyrës së gajbijateve (gjërave të fshehta), ose ajete që në shikim të parë ishin paksa të komplikuara dhe kërkonin sqarime më të hollësishme. Të këtij mendimi janë El-Huvejbi dhe Es-Sujutiu.[8] Këtë mendim të tyre në një mënyrë e përkrahin edhe shumë prej dijetarëve bashkëkohorë, të cilët megjithatë mendojnë se ajetet e komentuara nga Muhammedi a.s. nuk ishin aq pak, siç pretendon Sujutiu, por ishin me një numër më të madh dhe u mjaftonin ashabëve që të kuptonin se për se obligoheshin.[9]

Argumentet e grupit të parë që thonë se i Dërguari i Allahut ua sqaroi ashabëve të gjitha kuptimet e Kur’anit

- Argumenti i parë i Ibn Tejmijes në lidhje me këtë, është fjala e tij: “Duhet të dimë se i Dërguari i Allahut ua sqaroi ashabëve kuptimet e Kur’anit ashtu siç ua sqaroi edhe shprehjet (fjalët) e tij, sepse ajeti kuranor:

“…Ty ta zbritëm këtë Kur’an, t’ua shpjegosh njerëzve atë që u është shpallur atyre, me shpresë se do ta studiojnë”. (En-Nahl, 44), përfshin këto dy nocione.

- Argumenti i dytë, sipas tij, janë edhe fjalët e disa ashabëve të mëdhenj, si të Othmanit r.a., të Abdullah ibn Mes’udit e të tjerë, të cilat i transmeton tabiiu i njohur Ebi Abdurrahman Es-Selemi, se ashabët e Muhamedit a.s., kur i mësonin dhjetë ajete të Kur’anit, nuk fillonin mësimin e të tjerave pa i studiuar mirë e hollësisht dispozitat e ajeteve të mëparshme. Madje është e njohur thënia e tyre: “E mësonim Kur’anin e së bashku me të mësonim edhe dijen edhe mënyrën e të vepruarit me ato ajete.” Ndodhte që shumë ashabë të ndaleshin në nxënien përmendsh të një sureje për një kohë të gjatë, siç ishte rasti i Ibn Omerit, të cilit iu deshën disa vjet për ta mësuar e studiuar në tërësi kaptinën “El-Bekare”. Andaj disa prej tyre jo vetëm që e mësonin përmendsh (Kur’anin), por ndaleshin dhe e studionin në hollësi çdo ajet.

Sipas Ibn Tejmijes, ajeti kuranor:

“Ne e zbritëm atë Kur'an arabisht, ashtu që ta kuptoni.” (Jusuf , 2), dëshmon qartë se ky Kur’an është shpallur në gjuhën arabe që njerëzit ta kuptojnë. “Logjika e shëndoshë nuk e pranon faktin që f.v. një popull ta lexojë një libër në ndonjë prej disiplinave shkencore, si p.sh. në mjekësi, matematikë, e të mos e shtjellojnë (komentojnë) detajisht, e po atëherë ç’mund të thuhet për Kur’anin si fjalë e Allahut, që është udhërrëfyes, shpëtim dhe lumturi e tyre, nëpërmjet të cilit ngrenë fenë dhe jetën e tyre.”, - thotë në fund Ibn Tejmije[10]

- Argumenti i tretë, sipas tij, është ajo që e transmetojnë Imam Ahmedi dhe Ibn Maxhe nga Omeri r.a., i cili ka thënë: “Ajeti i kamatës është ndër të fundit që ka zbritur nga Kur’ani, por i Dërguari a.s. vdiq pa e komentuar atë.”