Fitoret e Lidhjes shqiptare nën udhëheqjen e Skënd

1. Fitoret e para ushtarake

skan-beteje.jpg (60550 octets)Çlirimi i rajoneve të tëra në Shqipërinë e mesme e veriore, bashkimi i forcave politike shqiptare ishin ngjarje të rëndësishme edhe në planin ndërkombëtar dhe shkaktuan shqetësime të veçanta në oborrin osman.

Sulltan Murati i II ngarkoi Ali Pashën, një nga komandantët e tij më të shquar, që të rivendoste pushtetin osman në ato rajone.

Ne krye të 25,000 vetave, Ali Pasha iu drejtua viseve të lira shqiptare.


Skënderbeu përgatiti një ushtri prej afro 8 mijë kalorësish e 7 mijë këmbësorësh. Beteja u zhvillua në vere të vitit 1444, në fushë të Dibrës së poshtme të palokalizuar ende, që konvencionisht është cilësuar si Beteja e Torviollit. Ajo filloi me sulmin e shqiptarëve të cilët luftuan heroikisht dhe arritën një fitore të Shkëlqyer. Në atë betejë shkruan Barleci “Luanët komanduan luanët”.

Fitorja e Torviollit pati jehonë të thellë në Shqipëri dhe në vende të tjera. Ajo përforcoi besimin e shqiptarëve tek Skënderbeu dhe tek ushtria e Lidhjes.

Ne vjeshtën e vitit 1445, kundër Shqipërisë erdhën njëra pas tjetrës dy ushtri osmane, të cilat u shpartalluan në luginën e ngushtë të Mokrës së Dibrës. Në vitin 1447 shqiptarët shpartalluan një ushtri tjetër osmane në Oranik të Dibrës. Këto fitore ushtarake e rritën më tej autoritetin e Skënderbeut dhe në një rrafsh nd¨rrkombëtar e bënë Shqipërinë një fuqi antiosmane të dorës së parë.


2. Konflikti me Venedikun (1447-1448)

Venediku ishte një nga shtetet më të fuqishme detare e tregtare në tërë pellgun e Mesdheut dhe zotëronte një numër qytetesh e qendrash të rëndësishme tregtare të Ballkanit e më gjerë.

Edhe pas çlirimit të rajoneve të gjera të Shqipërisë së mesme e të veriut, Venediku përpiqej të shfrytzonte situatat e krijuara për të forcuar pozitat e veta. Në Shtator të vitit 1444 mori kështjellën e Dejës qendër e rëndësishme doganore, duke shfrytëzuar vrasjen e zotit të saj, Lekë Zaharisë. Ky akt ndikoi në acarimin e marrëdhënieve të shqiptarëve me Venedikun. Në vjeshtë të vitit 1447 Skënderbeu mblodhi Kuvendin e lidhjes në të cilin u vendosn për fillimin e luftës kundër Venedikut.

Në nëntor shqiptarët rrethuan Durrësin dhe Dejën, kurse gjatë pranverës së vitit 1448, ushtria shqiptare, e drejtuar nga Skënderbeu dhe Gjergj Arianiti shpartalloi në brigjet e Drinit një ushtri venedikase, të komanduar nga Daniel Juriçi, dhe më pas sulmoi Shkodrën dhe Drishtin. Forcat e Skënderbeut, me të cilan u bashkuan shumë shqiptarë të zotërimeve venedikase, kaluan lumin e Bunës dhe iu drejtuan Tivarit.

Nën nxitjen dhe kërkesën e Venedikut, sulltan Murati II u nis në drejtim të viseve të lira shqiptare, dhe me një ushtri të fuqishme rrethoi Sfetigradin. në këto rrethana Skënderbeu u largua nga zoterimet e Venedikut dhe më pjesën Kryesore të ushtrisë së tij u nis në drejtim të Sfetigradit. Luftimet këtu u zvilluan gjatë muajve qershor-gusht 1448. Pasi osmanët zbuluan e prishën kanalin e furnizimit më ujë të kështjellës së Sfetigradit, etja i detyroi mbrojtesit e saj të dorëzoheshin.

Sulltani i ndërpreu veprimet ushtarake të mëtejshme kundër shqiptarëve, sepse duhej të përballonte ushtrinë e Janosh Huniadit. Ky po përgatitej të marshonte në thellësi të zotërimeve osmane, për t’u bashkuar me rreth 20 mije luftëtarë të Skënderbeut dhe për të zhvilluar një betejë të përbashkët kundër ushtrive osmane.

Në këtë kuadër, Lidhja Shqiptare ndërpreu luftën me Venedikun dhe më 4 tetor 1448 u nënshkrua traktati i paqes. Në bazë të tij Deja i mbetej Venedikut, i cili do t’i paguante çdo vit Skënderbeut 14000 dukate, do t’u krijonte lehtësira doganore disa fisnikëve shqiptarë etj. Me gjithë përgatitjet që bënë shqiptarët nuk arritën të merrnin pjesë në betejën e zhvilluar më 18 tetor 1448 në afërsi të Prishtinës, të cilën Huniadi e humbi.


3. Mbrojtja e Krujës gjatë rrethimit të parë (korrik – tetor 1450)

Gjatë vitit 1450 sulltani bëri përgatitje intensive për organizimin e një fushate ushtarake shumë më të fuqishme së ajo e vitit 1448. Në fund të korrikut të vitit 1450 një ushtri e fuqishme prej 100 mijë vetash, e drejtuar nga sulltan Murati II, të cilin e shoqëronte edhe i biri i tij 18 vjear, sulltani i ardhshëm Mehmeti II, vërshoi në viset e lira shqiptare “duke i vënë zjarrin çdo gjëjë që taknte. Gjatë kalimit nëpër luginën e Shkumbinit, ushtria osmane u ndodh nën goditjen e luftëtarëve të Gjergj Arianitit: megjithatë ajo arriti ta vendoste kampin e vet në fushën pranë Krujës.

Mbrojtësit e Krujës të komanduar nga Vrana Konti, refuzuan me përbuzje ofertat e sulltan Muratit II për dorëzimin e kështjellës. Pranë saj osmanët derdhën topa të fuqishëm dhe me predhat e tyre prej guri rrahën muret e kështjellës, një pjesë e të cilave u dëmtuan. Pas bombardimit, osmanët u vërsulën drejt të dëmtuarve, por ndeshën më heroizmin e mbrojtësve të Krujës të cilët shkruan një epope të lavdishme.

Ushtria shqiptare, që vepronte jashtë kështjellës nën komandën e Skënderbeut, i sulmonte parreshtur dhe befasisht trupat armike njëkohësisht nga drejtime të ndryshme, ditën e natën, gjë që i shkaktoi armikut mijëra e mijëra të vrarë, dhe vështirësi të shumta furnizimi më uishqime e me mallra të tjera.

Pasi i humbi shpresat për mposhtjen e qëndresës shqiptare, sulltan Murati II kërkoi të arrinte në marrëveshje paqeje me Skënderbeun, të cilën ky e refuzoi. Në mesin e tetorit 1450, sulltan Murati II hoqi dorë nga rrethimi i Krujës dhe pas disa muajsh vdiq.

Mbrojtja heroike e Krujës më 1450 ishte një nga fitoret më të shkëlqyera të shqiptarëve. Jehona e saj qe shumë e madhe, si në Shqipëri ashtu edhe në vendet e tjera evropiane. Për këtë fitore, heroi shqiptar mori përgëzime nga vende të ndryshme dhe personalitete të shquara të kohes.


4. Përpjekjet për çlirimin e viseve jugore. Fitorja e Skënderbeut në Ujbardhë (1457)

Pas vdekjes së sulltan Muratit II në fronin osman erdhi i biri i tij, Mehmeti II (1451-(57!) 1481), i cili nuk do të vononte të dërgonte forcat e tij kundër viseve të lira Shqiptare.

Më 1452 një ushtri osmane prej 12 mijë vetash iu drejtua kështjellës së Modricës, në brigjet e Drinit të zi, të cilën Skënderbeu sapo e kishte ngritur. Kur truapat osmane po i ngjiteshin kodrës për në kështjellën e Modricës, u sulmuan nga lart poshtë nga shqiptarët, dhe shumica u vranë e ranë robër së bashku më komandantin e tyre, Hamza Beun. Pas disa muajsh sulltani nisi një ushtri tjetër. Për shpartallimin e saj Skënderbeu i kaloi ushtarët e vet në thellësi të viseve të pushtuara, e sulmoi atë natën në disa drejtime në fushën e Pollogut dhe vrau edhe komandantin e saj, Debrenë.

Skënderbeu ishte i vetëdijshëm për domosdoshmërinë e çlirimit të viseve shqiptare ende të pushtuara si dhe të rajoneve të tjera të Ballkanit, si rruga e vetme për të shpëtuar nga sulmet e pandërprera të ushtrisë osmane. Këtij qëllimi i shërbyen edhe lidhjet e ngushta që ai krijoi më vendet e tjera. Në verë të vitit 1455 erdhën në Shqipëri 500 ushtarë napolitanë, për të ndihmuar shqiptarët në luftë për çlirimin e kështjellës së Beratit.

Kur trupat osmane ishin të zëna me pushtimin e Kosovës, në verën e vitit 1455, shqiptarët rrethuan Beratin. Për Shkak të pakujdesisë së Muzakë Topisë (që ishte martuar më të motrën e vogël të Skënderbeut, Mamicën), në 26 korrik të vitit 1455 nga një sulm i befasishëm i një ushtrie osmane prej 30 mijë vetash, u vranë të 5 mijë luftëtarët e tij. Kurse 7 mijë luftetarë të tjerë shqiptarë së bashku me Skënderbeun e Gjergj Arianitin që ishin në rrethinat e Beratit, rendën të ndihmonin vëllezërit e tyre, por u gjendën të rrethuar. Ata shpëtuan vetëm në sajë të heroizmit të Skënderbeut.

Kjo ngjarje pati rrjedhoja në jetën politike të vendit. Tek disa fisnikë shqiptarë, duke përfshirë ketu edhe bashkëpunëtorët të ngushtë të Skënderbeut, si Moisi Arianiti (Golemi) e Hamza Kastrioti, u trondit besimi në luftën kundër ushtrive osmane, aq sa ata kaluan në anën e armikut dhe bashkëpunuan me të.

Në pranverë të vitit 1456, Skënderbeu shpartalloi një ushtri osmane të komanduar nga Moisi Arianiti në fushën e Oranikut të Dibrës. Pas kësaj, i penduar për aktin e tij, Moisiu luftoi besnikërisht përkrah Skënderbeut deri në vdekje. Por edhe më të rëndësishme ishte fitoria e vitit 1457 në Ujbardhë.

Një ushtri e fuqishme osmane prej 80 mijë vetash erdhi në tokat e lira shqiptare në korrik të vitit 1457. Ajo komandohej nga Isa Bej Evrenozi dhe Hamza Kastrioti.

Si zakonisht Skënderbeu me luftëtarët e vet zuri shtigjet në ballin lindor, nga pritej afrimi i ushtrisë osmane. Pas disa ndeshjeve të parëndësishme me të ai e shpërndau pjesën më të madhe të ushtrisë dhe u tërhoq sikur u shpartallua. Kjo manovër e Skënderbeut pati sukses të plotë. Forcat osmane i ranë kryq e tërthor vendit pa u rënë në gjurmë luftëtarëve shqiptarë.

Kur ushtria osmane e mashtruar plotësisht rrinte e shkujdesur si fitimtare në fushën e Ujit të Bardhë pranë Mamurrasit, Skënderbeu i grumbulloi fshehurazi luftëtarët shqiptarë dhe më 2 shtator 1457 e goditi atë befasisht në disa drejtime. Të ndodhur në gjumin e mesditës, pa armë e me kuaj të pashaluar, trupat osmane pësuan një disfatë të plotë. Shumica e tyre u vranë dhe ranë robër në duart e shqiptarëve.

Fitorja në betejën e Ujbardhës pati në Shqipëri rrjedhoja të shumanshme politike dhe ushtarake. Ajo ishte një goditje vendimtare ndaj lëkundjeve që u shfaqën në gjirin e disa fisnikëve shqiptarë dhe ndikoi së tepërmi në rritjen e autoritetit të Skënderbeut e në forcimin e pushtetit të tij në të gjitha viset e lira shqiptare.



Pjesë leximi


1. Beteja e Torviollit (29 Qershor 1444)

I vetmi burim që jep të dhena për këtë betejë është Marin Barleci. Ai tregon së beteja u zhvillua në një fushe të Dibrës së poshtme. Historiantët e mëvonshëm e kanë emërtuar atë si “Beteja e Torviollit” dhe si datë të saj kanë vënë 29 qershorin e vitit 1444.

Sipas Barlecit, ushtria osmane e Ali Pashës numëronte 25 mijë ushtarë, kurse ushtria shqiptare kishte 8 mijë kalorës dhe 7 mijë këmbësorë. Beteja u zhvillua në formacion të rregullt luftimi. Skënderbeu e vendosi ushtrinë shqiptare në fushën e hapur, në formë harku, të ndarë në tri grupime. Në radhën e parë të çdo grupimi vendosi kalorësinë dhe pas tyre këmbësorinë. Për të drejtuar zhvillimin e betejës, ai qëndronte me luftëtarët e grupimit të qendrës.

Forcat e grupimit të djathtë i komandonte, Moisi Arianiti, kurse ato të grupimit të majtë Tanush Topia. Pas trupave të qendrës ishin vendosur edhe dy grupime luftëtarësh nën drejtimin e Ajdin Muzakës dhe të Vrana Kontit.

Beteja filloi më sulmin e luftëtarëve shqiptarë të dy drejtimeve anësore, të cilët u përpoqën ta ndanin ushtrinë osmane në dy pjesë, ndërkohë kur forcat e grupimit të qendrës, me Skënderbeun në krye, sulmuan trupat e Ali Pashës.

Kur Armiku ende nuk i kishte hedhur në betejë të gjitha forcat, u sulmau nga pas prej luftëtarëve të Gjin Muzakës e të Hamza Kastriotit, të fshehur në pyjet aty pranë. E goditur nga të gjitha anët, së fundi edhe nga forcat e freskëta shqiptare të rezervës të komanduara nga Vrana Konti, ushtria e Ali Pashës u shpërnda plotësisht. Osmanët lanë në fushën e betejës me mijëra të vrarë e robër.


2. PËrgËzimet për mbrojtjen e Krujës më 1450

“Nuk gjejmë fjalë të mjaftueshme për të lavdëruar ose admiruar madhështinë e pabesueshme të shpirtit tuaj, urtësinë dhe burrërinë tuaj të pashoqe. Ju qëndruat me forcat e pakta kundër një armiku të panumërt osmanësh. Qofshi pasqyrë e shembullt për të gjithë princat, për të gjithë popujt !”.
( Pjesë nga një letër e Senatit të Raguzës drejtuar Skënderbeut )


3. Shteti i Skenderbeut

Kërcënimi i vazhdueshëm osman ndikoi që në procesin e formimit të një shteti të vetëm shqiptar, në të gjitha viset e lira (që shtriheshin nga rrjedha e lumejnve Devoll e Seman në jug, deri në Malësinë e Dukagjinit në veri, e nga brigjet e ditit Adriatik në perëndim deri përtej Drinit të Zi në lindie) të vepronin gjithnjë e më shumë faktorët e mirëkuptimit dhe të interesit të përbashkët. Në këtë drejtim ndikonin pozitivisht lidhiet martesore ndërmjet familjeve fisnike, dukuri kjo mjaft e njohur në shoqërinë feudale.

Martesa të tilla me karakter politik kishin bërë që në kohën e Gjon Kastriotit, i cili vetë ishte i martuar më Vojsajvën, familja e së cilës jetonte në viset lindore shqiptare, në krahinën e Pollogut, motrat e Skënderbeut u martuan me familjet më të fuqishme shqiptare të kohës. Mara më Stefan Gojçinin (Cermojeviçin) e Zetës, Vllajka me Gjon Muzakën, Angjelina me vëllanë e Gjergj Arianitit, Vlado, dhe Jella me Pal Stres-Balshën. Skënderbeu, nga ana e tij, bëri lidhje të tjera martesore. Vetë u martua me Donikën, vajzën e Gjergj Arianitit, kurse të motrën, Mamicën e martoi me Muzak Topinë.

Shteti shqiptar i Skënderbeut personifikonte bashkimin e familijeve të mëdha shqiptare, jo vetëm nëpërmjet lidhjeve martesore, por edhe nëpërmjet simboleve shtetërore, që lidheshin me ta dhe me traditën e lashtë kombëtare.

Kështu, krahas evokimit të lavdisë së epiriotëve (sinonim i emrit arbër), Skënderbeu përdori simbolin e njohur të Pirros së Epirit, përkrenaren e zbukuruar më një kokë dhije, kurse në vulen zyrtare të heroit shqiptar dhe në stemën e Kastriotëve, u përdorën si simbole shqiponja dykrenare, që e kishin Muzakajt, dhe ylli më gjashtë cepa që e kishte principata e Balshajve. Nëpërmjet këtyre simboleve shprehej uniteti i viseve të tëra shqiptare nga Jugu (shqiponja dykrenare e Muzakajve) deri në veri (ylli gjashtëcepësh i Balshajve) dhe duke përdorur flamurin e perandorisë Bizantine (fushën e kuqe me shqiponjën e zezë dykrenare në mes), tregohej së pas pushtimit të Kostandinopojës prej osmanëve më 1453, shqiptarët ishin forca kryesore antiosmane në Ballkan, që dikur ishin pjesë e Perandorisë Bizantine.